CSS3 Seçicileri

5 Eylül 2011

CSS için seçiciler çok önemlidir. CSS3 ile birlikte gelen yeni seçiciler kodlama yaparken elimizi güçlendirecek cinsten. Javascript ile yaptığımız birçok işi css ile yapacağız bu sayede. CSS1de 5-6 seçici varken, CSS2 ile birlikte bu sayı 12’ye çıktı. CSS3 ile birlikte ise bu sayı 20’yi aştı. . İşte CSS3 ile gelen yeni seçiciler;

- CSS3 Özellik Seçicileri
	-   Belirlenen Sözdizimi ile Başlayan Özellik Değer Seçicisi
	-   Belirlenen Sözdizimi ile Biten Özellik Değer Seçicisi
	-   İçinde Belirlenen Sözdizimi Geçen Özellik Değer Seçicisi
	-   Çoklu Özellik Seçicisi Kullanımı
- Genel Kardeş Seçicisi
- :target Sözde Seçisi
- Form Elemanları Durumları Sözde Sınıfları
	-   :disabled
	-   :enabled
	-   :checked
- CSS3 Sözde Seçicileri
- Yapısal Sözde Seçiciler
	-   :root Sözde Sınıfı
	-   :nth-child() sözde sınıfı
	-   :nth-last-child() sözde sınıfı
	-   :nth-of-type() sözde sınıfı
	-   :nth-last-of-type() sözde sınıfı
	-   :last-child sözde sınıfı
	-   :first-of-type sözde sınıfı
	-   :last-of-type sözde sınıfı
	-   :only-child sözde sınıfı
	-   :only-of-type sözde sınıfı
	-   :empty sözde sınıfı
- Olumsuz(:not) Sözde SınıfıSözde Sınıf
- ::selection sözde sınıf

Özellik Seçicileri

CSS3 ile birlikte 3 yeni özellik seçicisi gelmektedir.

CSS2 ile birlikte gelen özellik seçicileri daha genel seçicilerken CSS3 ile birlikte daha özel seçimler yapabilmemizi sağlayan özellik seçicileri geldi.

Belirlenen Sözdizimi ile Başlayan Özellik Değer Seçicisi

Tüm sözdizimi yerine …ile başlayan elemanı seçmek için kullanılır. Belirtilen sözdizimi ile başlayan elemanlar seçilir. (^) şapka işareti ile kullanılır.

Bu tanımlama ile belirtilen sözdizimi ile başlayan özellik değerini arıyor ve uyguluyor.

This is a sample <a href="http://www.bloggermint.com">hyperlink</a>.
This is a sample <a href="mailto:bloggermint@gmail.com">bloggermint@gmail.com</a>.
This is a sample <a href="ftp://bloggermint.com">FTP Server</a>.

a[href^='http'] {
    background: url(images/link.png) no-repeat left;
    padding-left:20px;
}

a[href^='mailto'] {
    background: url(images/email.png) no-repeat left;
    padding-left:20px;
}

a[href^='ftp'] {
    background: url(images/folder.png) no-repeat left;
    padding-left:20px;
}

Şeklinde link başlangıç değerine göre ikon atayabiliriz.

Tarayıcı Desteği

2.0+	7.0+	1.5+ (-moz)

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

Belirlenen Sözdizimi ile Biten Özellik Değer Seçicisi

Belirlenen sözdizimi ile biten elemanları seçmek için kullanılır. Başlangıç sözdizimi ile seçme ile aynı şekilde çalışır. Seçici işareti olarak $(dolar) işareti kullanılır.

Bu seçiciyi kullanarak dokümanlara verilen linklerin başına kolayca ikon ekleyebiliriz.

a[href$='.pdf'] {
	background-image: url('pdf.png');
}

a[href$='.doc'] {
	background-image: url('word.png');
}

a[href$='.rss'] {
	background-image: url('feed.png');
}

Tarayıcı Desteği

2.0+	7.0+	1.5+ (-moz)

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

CSS Öğren CSS hakkında daha fazla bilgiye ulaşman çok kolay. CSS Dersleri sayfasında CSS hakkında bilmen gereken tüm bilgilere dair makale bulunuyor. Hemen Öğrenmeye Başla

İçinde Belirlenen Sözdizimi Geçen Özellik Değer Seçicisi

Belirlenen sözdizimi özellik değerinde geçen elemanları seçmek için kullanılır. Seçici işareti olarak * (yıldız) işareti kullanılır.

Birçok yerde kullanılabilecek geniş kapsamlı bir kullanımı olan bir seçicidir.

a[title*='im'] {

}

Sadece bir kısmı ile elemanı seçebilme imkanı sağlıyor. CSS2’dekinden farklı olarak.

Tarayıcı Desteği

2.0+	7.0+	1.5+ (-moz)

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

Çoklu Özellik Seçicisi Kullanımı

Özellik seçicileri birlikte kullanma imkanımızda vardır. Birden fazla seçici ile seçimi daraltabiliriz.

p[class=highlight] a[title~=important] {
	background : #ffffcc;
}

Daha fazla özellik seçicisinide birleştirebiliriz.

a[href^='http://'][href*='/folder2/'][href$='.pdf'] {
	background:url(pdf.gif) 0 0 no-repeat;
}

CSS3 ile gelen özellik seçicilerinin bir avantajıda ie7’ninde bu seçicileri destekliyor olmasıdır.

Tarayıcı Desteği

2.0+	7.0+	1.5+ (-moz)

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

Genel Kardeş Seçicisi

CSS2.1 ile birlikte gelen bitiş kardeş seçicilerine benzer bir seçicidir. Bitişik şardeş seçicisine göre daha seçici ve kullanışlı bir seçicidir. Aynı kapsayıcıya sahip elemanların belirtilen elemandan sonraki aynı seviyedeki elemanların tümünü yakalamak için kullanılır. Burada dikkat edilmesi gereken konu belirtilen elemandan sonraki aynı seviyedeki elemanları seçiyor olması. Tanımlama yaparken araya işaret olarak tilde(~) koyuyoruz.

Bir örnek yapacak olursak bir resmimiz var bunu sola hizalayacağız ve sağdanda metinler akacak. Bu resim ve paragraflar arasına padding tanımlamak için genel kardeş seçicisi birebirdir.

img{
	float:left;
}

img ~ p{
	padding-left:110px;
}

html kodu

<img src="kedi.jpg" width="96" height="96" alt="kedi" />
<p>Kedi (Felis catus),...</p> <p>2,5 ile 12 kilo ...</p>
<p>Kediler hoş görünüşlü, ..</p>

Bu seçiciyi ie7’nin seçicisini destekliyor.

Tarayıcı Desteği

2.0+	7.0+	1.5+ (-moz)

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

:target Sözde Sınıfı

“:target seçicisi CSS3 ile birlikte gelen yeni seçilerden biri. :target seçicisi doküman içi linklere odaklanmamızı sağlıyor. Daha önce bu işi yapmak için javascript ile yapıyorduk. CSS3’ün bizlere kazandırdığı birçok yenilikte olduğu gibi bu özellikte basit bir şekilde sayfalarımıza güzel etkiler kazandırır. :target sözde sınıfı :hover seçicisi gibi dinamik bir seçicidir.”

Şeklinde tanımladık. Bu konu hakkında daha önce bir makale yazmıştım detayına oradan bakabilirsiniz.

Tarayıcı Desteği

2.0+	9.0+	1.5+ (-moz)

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

Form Elemanları Durumları Sözde Sınıfları

Form elemanlarının çeşitli durumlarını seçebilmek için kullanılan sözde sınıflardır. Kullanıcıların bu durumları ayırt etmeleri için sınıf tanımlayıp ona göre css ile görselliğini değiştirerek kodlamamızı yapıyorduk. CSS3 ile birlikte daha kolay bir seçim ve sonuç elde edebiliriz. 3 adet durum söz konusu

• :disabled
• :enabled
• :checked

Form elemanlarında bu durumlar HTML olarak

<textarea disabled="disabled"></textarea>
<input checked="checked" type="checkbox">

şekilde tanımlanır. Form elemanlarının bu durumlarını kullanıcıya yansıtmamız lazım. Bu sayede daha kullanıcı dostu formlar oluşturmuş olacağız.

:enabled {
	border: 2px solid #6374AB;
}

:disabled {
	border: 2px solid #00cc00;
}

:checked {
	display: inline-block;
	width: 4em;
}

HTML kodumuz

<form id="testForm"> <input> <input type="checkbox">
<input type="radio" name="test"> <input type="radio" name="test">
<input type="submit"> </form>

Basit bir örnek vermiş olsak dahi bu seçiciler ile neler yapabileceğimizi düşünmek bile sevindiriyor bizi. http://dev.opera.com/articles/view/styling-forms-with-attribute-selectors-1 örneğe bir göz gezdirmek iyi olur.

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	1.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

Yapısal Sözde Sınıfları

“Sözde sınıf ve sözde elementleri CSS’i destekleyen web tarayıcıları tarafından otomatik olarak tanınan özel sınıf ve elementlerdir. Bu sınıf ve elementler (x)html hiyerarşisi ile erişemediğimiz element ve sınıflara erişmemizi sağlar. Sözde sınıfı bir elementi farklı sınıflara böler(örn: link elementini active, visited vd. sınıflarına böler) Sözde elementi ise bir elementi alt kısımlara böler (örneğin bir paragrafın ilk harfi, bir paragrafın ilk satırı gibi.)”

Şeklinde tanımladığımız sözde sınıf ve sözde elementlere CSS3 ile birlikte çok etkili yeni seçiciler eklendi. Başta söylediğim gibi CSS seçicileri CSS’in en önemli öğeleridir. CSS seçicileri ne kadar gelişirse biz kod yazarken o kadar rahat ederiz.

:nth-child() sözde sınıfı

:nth seçicileri belirlenen elemanın aynı seviyesindeki önemli sıradaki elemanlarını seçmek için kullanılır. Sıralamayı belirleyen numaralar parantez içinde tanımlanır; rakam, belirli kelimeler ve formül tanımlanabilir.

Rakama bir örnek verecek olursak, 3. sıradaki elemanı yakalamak için

p:nth-child(3) {
	color:#f00;
}

Belirli kelimelere bir örnek verecek olacaksak; odd(çift) ve even(tek) kelimelerinin kullanımı ile seçme işlemini gösterebiliriz. Zebra tablolardan hatırladığımız çift, tek satırlara tanımlama yapmak için kullanılabilir.

tr:nth-child(odd) {
	color:#f00;
}

tr:nth-child(even) {
	color:#ff0;
}

Formül için örnek verecek olursak; dinamik bir seçim oluşturmak için gayet iyi sonuçlar verecek bir özelliktir. Matematik derslerindende hatırladığımız (an + b) a ve b değişkenlerdir. Benzer formüller ile eleman seçebilme imkanı veriyor.

p:nth-child(3n+0) {
	background:#ff0000;
}

Bir tanım ile 3 katı olan elementleri yakalayabiliriz.

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

:nth-last-child() sözde sınıfı

:nth sözde sınıfına benzer bir kullanımım vardır. :nth sözde sınıfından farklı olarak sıralama olarak baştan değilde sondan başlayarak seçmemizi sağlar.

tbody tr:nth-last-child(2) {
	background:#ff0000;
}

Tanımı ile tbody içindeki sondan 2. sıradaki satırı yakalamamızı sağlar.

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

:nth-of-type() sözde sınıfı

:nth-of-type() sözde seçicisi :nth-child() seçicisine benzer şekilde çalışır, farklı olarak :nth-child() sözde seçicisi aynı seviyedeki tüm elemanları seçerken, :nth-of-type() sözde seçicisi sadece aynı tip elemanları seçer.

p:nth-of-type(3) {
	background:#ff0;
}

Örneğinde mesela paragraf elemanı ile aynı seviyedeki tüm paragrafları seçmemizi sağlar. Benzer şekilde :nth-child()  kullansa idik, aynı seviyedeki farklı tip elemanlarıda yakalamış olacaktık.

:nth-of-type() sözde seçicisi bize çok iyi seçme imkanları sağlayacaktır.

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

:nth-last-of-type() sözde sınıfı

:nth-last-of-type() sözde seçicisi :nth-of-type() ile aynı yapıda işler farklı olarak seçim sıralaması baştan sona doğru değilde sondan başa doğru aynı seviyedeki ve aynı tipteki elemanları seçmek için yapılır.

:nth-last-child() ile benzer şekilde çalışır, seçicilerin sayısı fazlada olsa aslında benzer özellikte çalışırlar, ancak bu ufak farklar bile bize çok büyük avantajlar sağlayacaktır.

p:nth-last-of-type(2) {
	background:#ff0;
}

Aynı seviyedeki paragrafların sondan ikincisini yakalar bu seçici

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

:last-child sözde sınıfı

:last-child sözde seçicisi aynı seviyedeki elemanların en sonuncusunu seçmek için kullanılır. fisrt-child ilk elemanı seçmemizi sağlarken :last-child son elemanı seçmemizi sağlar. Menü gibi yanyana dizdiğimiz elemanların sonuncusunu bulmak bizim her zaman işimize yarayacaktır. :nth-last-child(1) aynı işi görür.

p:last-child {
	background:#ff0;
}

Tanımı belirlenen paragraf ile aynı seviyedeki elemanların en sonuncusunu seçmemizi sağlar.

Mesela köşeleri oval bir menü yapımında çok işimize yarar bu seçici. Normal bir yatay menü örneğini ele alalım. Yanyana dizelim ve araya ayraç koyalım.

Sondaki kenar çizgisi fazlalığı kaldırmak için

ul li:last-child a{
	border-right:none;
}

kodu işimizi görecektir. Ayrıca ilk menü elemanı sol köşeleri ve son menü elemanının sağ köşeleri ovalleştirmek için;

ul li:last-child a{
	border-right:none;
	border-radius:0 15px 15px 0;
}

ul li:first-child a{
	border-radius:15px 0 0 15px;
}

Önceden bu işleri yapmak için javascript kullanmak zorunda idik. Şimdi CSS3 ile hepsini halledebiliyoruz. Süper değil mi?

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

:first-of-type sözde sınıfı

:first-of-type sözde seçicisi aynı seviyedeki ilk aynı tipteki elemanı seçmek için kullanılır. :nth-of-type(1) aynı işi görür.

p:first-of-type {
	background:#ff0;
}

Aynı seviyedeki ilk paragrafı seçmek için kullanılır.

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

:last-of-type sözde sınıfı

:last-of-type sözde seçicisi aynı seviyedeki en son aynı tipteki elemanı seçmek için kullanılır.  :nth-last-of-type(1) ile aynı işi görür.

p:last-of-type {
	background:#ff0;
}

Aynı seviyedeki paragrafların en sonuncusunu yakalar.

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

:only-child sözde sınıfı(Tek çocuk)

:only-child sözde seçicisi; bir ebeveyni olan ve bu ebeveynin tek çocuğu olan elemanları seçmek için kullanılır. Tek çocuk seçicisi diyebiliriz. :first-child:last-child veya :nth-child(1):nth-last-child(1) seçicileri ile aynı şeyi seçer.

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

:only-of-type sözde sınıfı

:only-of-type sözde seçicisi; bir ebeyni olan ve bu ebeveynin aynı etiket adına sahip tek çocuğu olan elemanları seçmek için kullanılır. Tam karşılığı olmasada :first-of-type:last-of-type veya :nth-of-type(1):nth-last-of-type(1) aynı işi yapar.

ul.deneme > li > a:only-of-type {
	background:#ff0;
}

Aynı seviyedeki bağlantılara sarı ardalan rengi tanımlayacaktır. Listede ikinci sıradaki ögede 2 adet link olduğu için seçmedi, 4. sıradaki ögede iki adet çocuk seçici var ancak farklı tipte olduğu için seçimi yaptı.

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

:root Sözde Sınıfı

:root sözde sınıfı dokümanın kökünü temsil eder. HTML elemanlarda htlm{} ile aynı etkiyi yapar. buradaki asıl amaç xml ve diğer doküman tipleri için köke inebilmektir.

:root {
	background:#ff0;
}

HTML dokümanlarında ise html elemanını ezmek içinde kullanılabilir.

html{
	background-color: #fff;
}

html:root {
	background-color:#000;
}

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

:empty sözde sınıfı

:empty sözde seçicisi alt elemanı(çocuk) olmayan elemanları yakalamak için kullanılır. Metinlerde buna dahildir.

<ul class="deneme">
	<li></li>
	<li><a href="">deneme</a></li>
	<li><strong></strong></li>
	<li><a href="">deneme</a>
		<ul>
			<li><a href="">deneme</a></li>
			<li><a href="">deneme</a></li>
		</ul>
	</li>
</ul>

CSS kodu

ul.deneme > li:empty {
	background:#ff0;
}

Yukarıdaki örnekte sadece ilk liste elemanı seçilecektir.

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

Olumsuz(:not) Sözde Sınıfı

Olumsuzluk belirtmek için kullanılan sözde sınıftır. :not(seçici) şeklinde kullanılır. Jquery’den alışık olduğumuz bir seçicidir.

<h1>Deneme</h1>
<h2>Alt Başlık</h2>
<p>İçerik...</p>
<p>İçerik...</p>
<p>İçerik...</p>
<blockquote>Dipnot</blockquote>

CSS kodu

body :not(blockquote){
	border:1px solid #ccc;
}

kodu body içindeki tüm elemanlara kenar çizgisi ata, dipnot(blockquote) hariç şeklinde uygulanacaktır.

Çok kullanışlı bir seçicidir.

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

::selection Sözde Elementi

Daha önce görselliği dikkatimi çeken bu özelliği şimdi seçici bazlı bakacağız. Seçili alan seçicisi olarak tanımlayabileceğimiz bu özellik seçilen alana css tanımları atamamızı sağlamaktadır.

::-moz-selection {
	background:#c00;
	color:#fff;
}

::selection {
	background:#c00;
	color:#fff;
}

Ataması ile sitenin tümünde bir seçili alanları için bir tanımlama yapabiliriz.

::selection sözde elementine; color, background, cursor ve outline özellikleri tanımlanabiliyor.

Firefox için -moz ön eki kullanılması gerekiyor.

Tarayıcı Desteği

4.0+	9.0+	3.5+

Mobil Tarayıcılar

2.1+	3.2+	36+

Kaynaklar

• http://www.w3.org/TR/css3-selectors/
• http://www.456bereastreet.com/archive/200601/css_3_selectors_explained/
• adobe.com/devnet/dreamweaver/articles/css-selectors-pt2.html
• http://coding.smashingmagazine.com/2009/08/17/taming-advanced-css-selectors/
• http://tools.css3.info/selectors-test/test.html (test aracı)
• http://24ways.org/2009/cleaner-code-with-css3-selectors
• http://ie.microsoft.com/testdrive/HTML5/CSS3Selectors/Default.html
• http://www.w3schools.com/cssref/css_selectors.asp
• http://www.quirksmode.org/blog/archives/2010/06/ies_big_leap_fo.html
• http://www.quirksmode.org/css/contents.html
• http://selectivizr.com/ (ie için çözüm)
• http://net.tutsplus.com/tutorials/html-css-techniques/the-30-css-selectors-you-must-memorize/
• http://inspectelement.com/tutorials/a-look-at-some-of-the-new-selectors-introduced-in-css3/
• http://caniuse.com/css-sel3 (tarayıcı destek listesi)
• http://www.yourinspirationweb.com/en/why-you-should-know-the-new-css3-selectors
• http://kilianvalkhof.com/2008/css-xhtml/the-css3-not-selector/
• http://dtsn.co.uk/2009/12/15/css3-selectors-last-child/
• http://perishablepress.com/awesome-new-css3-selectors/ (ilginç)
• developer.mozilla.org/en/firefox_3.5_for_developers
• developer.mozilla.org/en-us/docs/Web/CSS/%3Achecked
• https://developer.mozilla.org/en-us/docs/Web/CSS/:nth-child
• https://developer.mozilla.org/en-us/docs/Web/CSS/:empty
• developer.mozilla.org/en-us/docs/Web/CSS/%3Adisabled
• blogs.msdn.com/b/ie/archive/2010/05/13/the-css-corner-css3-selectors.aspx
• http://eriwen.com/css/css-indirect-adjacent-combinator/
• http://msdn.microsoft.com/en-us/library/aa358824%28v=vs.85%29.aspx
• http://www.quirksmode.org/css/enabled.html

Daha fazla oku

CSS'de lightdark() fonksiyonuyla kolayca koyu / açık mod yazımı

CSS'de lightdark() fonksiyonuyla kolayca koyu / açık mod yazımı Devamını oku

field-sizing özelliği

05 August 2024 tarihinde yayınlandı.

Tarayıcı geliştirici araçlarında yakınlaştırma ve uzaklaştırma yapmak

10 June 2024 tarihinde yayınlandı.