Tartışmayı @muratcorlu açtı. :D Daha doğrusu bir makale üzerinden bu konuyu tartışmaya başladık. Sonra twitter’da paylaştım konuyu, @ademilter konuyu tartışmak için bir platform açalım orada tartışalım önerisinde bulundu.
Biraz düşündükten sonra google dokümanların bu konuda biçilmiş kaftan olduğunu düşündüm. Sonra konu atıl kaldı ta ki şimdiye kadar. Bu gün bu konuyu görünce bunu bir yazıya dökmeliyim dedim ve karşınızda yazı.
Aşağıda toparladığım kaynakların çoğu id’ye karşı ben Murat Çorlu ile tartışmaya başladığımda tekil seçicilere tamamen karşı değildim. Ancak Steve Souders’ın CSS Test sayfasındaki tekil seçicileri ile sınıf seçicileri arasındaki ufak farkı görünce fikrim değişti. Tabi bu testleri yeni nesil tarayıcılar yaptığımızda arada az fark görünürken ie8 gibi tarayıcılarda aradaki büyük fark ortaya çıkmasıda ayrı bir konu.
Aşağıda ben burada tartışılan konuları başlıklar altında toplayıp özetini sizlere sunacağım.
## Performans
Tekil(Id) seçicilerin en büyük avantajı tarayıcılarda daha hızlı tepki verdiği idi. Bu kabulü çürüten iki karşı açıklamayı görünce pek de avantajı kalmadığı anlaşılıyor.
İlki; tarayıcıların seçicileri sağdan sola doğru okuduğu ve bundan dolayı tek kullanımlarda avantajlı olduğu.
#menu{...}
tanımı hızlı iken
#menuli{....}
Tanımını tarayıcılar sağdan sola doğru okuduğunda ilk li etiketini sonra #menu seçicisini okuyor. Bu durumda tekil seçicinin avantajı kalmıyor.
Ayrıca yeni nesil tarayıcılar bu konuda kendilerini geliştirdi. Artık sınıf ve tekil seçimleri konusunda birbirine yakın tepkiler veriyorlar. Steve Souders’ın testleri bu konuda bayağı açıklayıcı.
## Kullanımı
Tekil seçiciler sayfada bir kereden fazla kullanılmıyor o elemana özel kalıyor. Bir eleman bir kere kullanılsa dahi sınıf seçicisi olarak tanımlamanın tekil olarak tanımlamadan farkı yok. Her nekadar başta tekil kullanma ihtiyacı olsa da sonradan başka bir eleman için kullanmak istediğimizde tekil seçici tanımı sorun çıkarırken sınıf tanımı bu bakımdan da bir avantaj sağlıyor.
Bir çok projede karşılaştığımız bir sorun olarak proje başında tekil gibi görünene bir eleman sonradan çoklu kullanımı istenebiliyor. Sınıf kullanımı esnek bir kullanım olduğu için tekil seçicilere göre avantajlıdır.
Bir projeyi kodlamaya başlamdan önce olabildiğince ortak sınıflarla kodlamaya çalışmak bize avantaj sağlar.
CSS’in Yapısı yazısından en çok geri dönüş tekil ve sınıf seçicilerinin hangisinin kullanılması gerektiği konusunda olmuştu. İlk kodlamaya başlayanlar için karar vermek bazen sorun oluyor. Sadece sınıf seçicisinin kullanıldığı ortamda bu sorunda otomatik olarak ortadan kalkıyor.
Etkinlik
Tekil seçiciler CSS etkinliğini karıştıran bir özelliğe sahip. Etkinlik hesaplarını karıştırıyor. Tekil seçiciler ve sınıf seçicilerinin karışık olarak kullanıldığı seçici bloklarında etkinlik değerini hesaplamak ve yönetmek her projede benim için sıkıntı oluyordu. Sadece sınıf seçicilerinin kullanıldığı projelerde bu sorunu daha az yaşıyorum.
Aslında bu sorun ile hiç karşılaşmamak için projenin başında her şeyi planlamak gerekir. Ancak yukarıda da bahsettiğim gibi bizim projelerimiz başta farklı sonda farklı durumlar çıkardığı için bunu her zaman sağlamak mümkün olmuyor.
Sonuç
Sonuç olarak son 1-2 yıldır daha çok sınıf seçicilerini tercih ettiğim dünyada çokta tekil seçici ihtiyacı duymadım. Ayrıca yukarıda bahsettiğim sebeplerden dolayı bana sınıf seçicilerini kullanmak daha mantıklı geliyor.
Tabi isteyen tekil seçicileri kullanmaya devam eder, kimseye bu konuda zorlama yapmak mümükün değil. Sahibinden.com’da çalşıyorsanız zorlama var o başka :D
Buradaki amacım en iyi kod yazma düzenini bulmak.
Bu konuyu ilk tartışmaya başladığımızda benim için kesin bir kabul(tekil seçiciler hızlıdır kabulü) iken bu gün geldiğim durumda tam tersi bir kullanımı savunuyorsam, kodlama yaparken her konu tartışmaya açık olmalı ve her zaman en iyiyi aramalıyız.
Bildiğiniz gibi CSS3 modülleri halen geliştirilmeye devam ediyor. Bu modüllerden değişikliğe uğrayanlar oluyor. Flex modülü değişikliğe uğrayan modüllerden birisi. Daha önce yazdığım CSS3 Esnek Kutu Yerleşimi(Flexible Box Layout) makalemde anlattığım esnek kutu özelliği bu özelliğin ilk standartlaşmış hali idi. Daha sonra iki kere daha değişti bu modül.
display:box tanımı benim yazımda anlattığım 2009’da standartlaşmıştı ve şu an kullanılmıyor. Sadece mobildeki bazı tarayıcılar destekliyor.
display:flexbox tanımı 2011’de tanımlandı, hibrit bir çözüm. Şu an kullanılmıyor. Sadece İE 10 destekliyor.
display:flex tanımı son olarak 2014’ün mart’ında standartlaştı ve şu an kullanımda olan tanım. Yeni nesil tarayıcıların hepsi destekliyor.
Yenilenen Flexbox modülünün belirsiz ve/veya esnek boyutlarda bile sayfa planına daha verimli bir çözüm üretmek, hizalama ve kapsayıcı eleman içindeki öğeleri dağıtmayı hedeflemeketedir.
Flexbox modülünün ana fikrinin arkasında kullanılıbilir boş alana öğeleri en iyi şekilde pozisyonlamak olarak tanımlanabilir.
Tabi CSS ile sayfa yerleşimi kodlamanın birçok avantajı var. Bunun yanında bazı karışık sayfa yerleşimlerinde ise bizi zorladığı bir gerçek. Özellikle esnek yapılı sayfa düzenleri ve dikey eksendeki yerleşimlerdeki sorunlarını gören W3C bize bu konuda yardımcı olacak yöntemleri üretmeye başladı. Bunlardan bir tanesi Esnek Kutu Yerleşimi Modülüdür(EKYM).
Esnek Kutu Yerleşimi Modülü kapsayıcı bir eleman içindeki alt elemanların esnek bir şekilde yerleşimini sağlamaktadır. Daha önce dikeyde yaşadığımız birçok sorunu(dikeyde ortalama ve aksak kolon sorunları gibi) gidermemizi ve uyumlu web sayfaları oluşturmamızı daha kolay hale getiriyor.
Esnek Kutu Yerleşimi Modülünün son standartlaşmış sürümünü(2014 mart) bu makalemizde inceleyeceğiz.
flex özelliklerini iki ana başlıkta inceleyeceğiz. Esnek kapsayıcı eleman özellikleri ve kapsayıcı içindeki esnek kutu özellikleri
Esnek Kapsayıcı Özellikleri
display: flex ve inline-flex
flex-direction
flex-wrap
flex-flow
justify-content
align-items
align-content
Esnek Öğe Özellikleri
order
flex-grow
flex-shrink
flex-basis
flex
align-self
Esnek Kapsayıcı Özellikleri
display:flex ve display:inline-flex
Yapısı: display: (değer)
Aldığı (Yeni) Değerler: flex | inline-flex Başlangıç değeri: flex Uygulanabilen Elementler: Tüm elemanlara Kalıtsallık: Var
İlk olarak kapsayıcı esnek kutuları çevreleyen eleman display:flex veya display:inline-flex tanımı yaparak başlıyoruz. Farklı tarayıcılar için farklı flex sürümleri yazılır.
flex tanımlanmış elemanın alt elemanları esnek yapıya kavuşacaktır. inline-flex tanımında kapsayıcı eleman inline özelliği gösterir.
Basit bir örnek yapalım.
Kapsayıcı elemana tanımlanan display:flex özelliği yardımı ile alt elemanlara tanımlanan flex özellikleri ile sayfa yerleşimimizi çok kolay şekilde yapmamıza olanak sağlamaktadır.
flex-direction
Yapısı: flex-direction: (değer)
Aldığı Değerler: row | row-reverse | column | column-reverse Başlangıç değeri: row Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara Kalıtsallık: Yok
flex-direction özelliği kapsayıcı eleman içindeki esnek kutuların sıralama yönünü belirler. Dört değer alır; row, row-reverse, column, column-reverse.
row: Esnek kutuları soldan sağa sıralar
row-reverse: Esnek kutuları sağdan sola sıralar
column: Esnek kutuları kolon olarak yukarıdan aşağı sıralar
column-reverse: Esnek kutuları row-reverse gibi ama alttan yukarı sıralar
Bir örnekle bu özelliği deneyelim.
flex-wrap
Yapısı: flex-wrap: (değer)
Aldığı Değerler: nowrap | wrap | wrap-reverse Başlangıç değeri: row Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara Kalıtsallık: Yok
word-wrap özelliğinden aşina olduğumuz bir kullanımı esnek kutulara uygulamak için kullanılır. İki ve daha fazla satırdan oluşan esnek kutuların nasıl bir davranış sergileyeceğini belirlemek için kullanılır. Üç değer alır nowrap, wrap, wrap-reverse.
nowrap: Tek satırda esnek kutular soldan sağa sıralanır.
wrap: İki veya daha fazla satırda esnek kutular soldan sağa sıralanır.
wrap-reverse: iki veya daha fazla satırda esnek kutular sağdan sola sıralanır.
Örneğmize iki satır olacak şekilde bir iki kutu daha ekleyerek bu özelliğin kullanımını görelim.
wrap-revers tanımı ile ikinci satırı üste eklemiş olduk.
flex-flow
Yapısı: flex-flow: <flex-direction> || <flex-wrap> Aldığı Değerler: row, row-reverse, column, column-reverse || nowrap, wrap, wrap-reverse Başlangıç Değeri: row nowrap Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara Kalıtsallık: Yok
Yukarıda bahsettiğimiz iki özelliğin(flex-direction ve flex-wrap) kısayoludur. İki özelliği tek bir tanım ile tanımlama imkanı verir.
justify-content
Yapısı: justify-content: (değer)
Aldığı Değerler: flex-start | flex-end | center | space-between | space-around Başlangıç Değeri: flex-start Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara Kalıtsallık: Yok
Esnek kapsayıcı içindeki elemnaların x ekseninden nasıl hizalanacağını belirler. Beş değer alır. flex-start, flex-end, center, space-between, space-around.
flex-start: Esnek taşıyıcı içindeki kutular kapsayıcının başından başlayarak(flex-direction’da belirtildiği gibi) dizilirler.
flex-end: Elemanlar sondan başlayarak dizilir.
center: Kutular kapsayıcının orta çizgisine göre hizalanarak dizilirler.
space-between: Kutular eşit olarak dizilir. İlk kutu orta çizginin başında, son kutu sonunda yer alır.
space-around: Kutular arası boşluk eşit olacak şekilde dizilir.
align-items
Yapısı: align-items: (değer)
Aldığı Değerler: stretch | flex-start | flex-end | center | baseline Başlangıç Değeri: stretch Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara Kalıtsallık: Yok
Bu özellik kutuların y ekseninde nasıl hizalanacağını belirler. justify-content’in dikey şekli de diyebiliriz. Beş değer alır. flex-start, flex-end, center, baseline, stretch
flex-start: Kutular kapsayıcının üst çizgisineden başlayarak dizilir.
flex-end: Kutular kapsayıcının alt çizgisinden başlayarak dizilir.
center: Kutular kapsayıcının dikey olarak ortasında dizilir.
baseline: Her kutu içerisindeki ilk satırın yazı tipi dikkate alınarak dikeyde hizalanır.
stretch: Kutular kapsayıcı yüksekliğine eşitlenir. (min-width/max-width değerleri dikkate alınır)
align-content
Yapısı: align-content: (değer)
Aldığı Değerler: stretch | flex-start | flex-end | center | space-between | space-around Başlangıç Değeri: stretch Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara Kalıtsallık: Yok
justify-content‘in yatayada yaptığını dikeyde yapar. İki veya daha fazla satırdan oluşan esnek kutuların dikeyde hizalanması için kullanılır. Altı değer alır. flex-start, flex-end, center, space-between, space-around, stretch.
flex-start: Kutular kapsayıcının üst çizgisineden başlayarak dizilir.
flex-end: Kutular kapsayıcının alt çizgisinden başlayarak dizilir.
center: Kutular kapsayıcının dikey olarak ortasında dizilir.
space-between: İlk satır kapsayıcı üst çizgisine, son satır kapsayıcı alt çizgisine hizalanacak şekilde dizilir.
space-around: Satırlar arası eşit boşluk kalacak şekilde dizilir.
stretch: Satırlar boşluk kalmayacak şekilde dikeyde hizalanır.
Esnek Öğe Özellikleri
order
Yapısı: order: <sayı> Aldığı Değerler: sayı Başlangıç Değeri: 0 Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere Kalıtsallık: Yok
Varsayılan olarak esnek kutular kodda yazılan sıra ile dizilir. order özelliği esnek kapsayıcı içindeki öğelerin kaçıncı sıralda görünmesi gerektiğini belirlememizi sağlar.
Yukarıdaki örnekte ikinci sıradaki eleman ordr tanımı ile üçüncü sıraya atılmıştır.
Not: -1 değeri tanımlanan kutu ilk başa gelecektir.
flex-grow
Yapısı: flex-grow: <sayı> Aldığı Değerler: sayı Başlangıç Değeri: 0 Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere Kalıtsallık: Yok
flex-grow tanımı yapılmış eleman diğer esnek kutulardan verilen dğer kadar daha büyük olacaktır. Bu özellik sayesinde kutular kendi aralarında belirlenen oranlarda esnek olarak genişleyip küçülecektir.
Tüm elemanlara 1 değeri verilip bir esnek öğenin flex-grow değeri 2 tanımlanırsa, bu öğe diğer öğelere göre her zaman iki kat daha büyük görünecektir. Negatif değer almaz.
flex-shrink
Yapısı: flex-shrink: <sayı> Aldığı Değerler: sayı Başlangıç Değeri: 1 Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere Kalıtsallık: Yok
Esnek kutu için büzülme faktörünü belirler.
flex-shrink tanımlanmış eleman, esnek kapsayıcı eleman içindeki diğer elemanlara göre göreceli olarak nasıl büzüleceğini belirler.
Yukarıdaki örnekte normal durumda eşit genişlikte görülmektedir. Ancak tarayıcı genişliği daraltılınca flex-shrink değeri 2 olarak belirlenen kutu daha fazla büzülecektir. Uyumlu web siteleri yaparken işe yarar bu özellik.
flex-basis
Yapısı: flex-basis: <değer> Aldığı Değerler: <yüzde> || <değer> || initial || auto || main-size Başlangıç Değeri: auto Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere Kalıtsallık: Yok
Esnek kutunun optimum boyutunu belirlemek için kullanılır. Eğer boş alan müsait ise esnek kutu belirlenen değer kadar genişlikte olacaktır.
Örnekte görüldüğü gibi boş alan var ise ilk eleman genişliği 300px, ikinci eleman genişliği 30%. Tarayıcı genişliği daraltılınca boş alan kalmayınca esnek kutu genişliği esenmeye başlıyor.
flex
Yapısı: flex: <değer> Aldığı Değerler: none | [ <’flex-grow’> <’flex-shrink’>? || <’flex-basis’> ] Başlangıç Değeri: 0 1 auto Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere Kalıtsallık: Yok
Bu tanım flex-grow, flex-shrink ve flex-basis tanımlarının bir kısayoludur.
align-self
Yapısı: align-self: <değer> Aldığı Değerler: auto | flex-start | flex-end | center | baseline | stretch Başlangıç Değeri: auto Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere Kalıtsallık: Yok
Bu özellik bir esnek kutuya varsayılan veya tanımlanan hizalama tanımının dışına çıkma imkanı sağlar. Altı değer alır. auto, flex-start, flex-end, center, baseline, stretch.
Bu tanımlar align-item tanımları ile aynı işi görür.
Not: Esnek öğeler float,clear ve vertical-align tanımlarından etkilenmez.
Tarayıcı Desteği
29+
10 (orta), 11(yeni)
28+
Mobil Tarayıcılar
2.1 (ilk), 4.4 (yeni)
7.1
35.0
## Sonuç
Esnek kutu modülü karmaşık sayfa planları oluşturmak, uyumlu web sayfaları kodlarken önemli avantajları olan bir özellik. İyice teorisini kavrayıp sonra bu özelliğin kullanacağı yerleri araştırmalıyız. Bu konunun birde nerelerde uygulanacağını gösteren bir makale daha yazmak lazım. Bu makale fazla uzunmasın diye buraya koymadım ama yakında o yazıyı da eklerim.
Bir konuyu iki kere yazmak da pek hoş olmuyor be W3C.
CSS’in web’in görselliğini tek başına karşılama hedefi ve bu yönde bize kazandırdığı yöntemler biz kod yazarlarının elini güçlendiriyor. CSS3 ile bunu daha çok hissetmeye başladık.
CSS 3’ün hayatımıza girmesi ile birlikte daha az resim işleme programı(Photoshop) kullanıyoruz. Bir çok görsel işlevi CSS özellikleri ile yapıyoruz artık.
Üçgen okları CSS ile yaparak hız ve esneklik kazanıyoruz. Aslında bu özellik CSS3 ile gelmedi zaten CSS2.1 ile yaptığımız kenar çizgisi(border) tanımını kullanarak yapacağız.
Tarayıcılar kenar çigizisi tanımlarını işlerken köşelerini belli bir açı ile kapatıyor.
Yukarıdaki kodlama sonucunda görüldüğü gibi tarayıcılar kenar çizgisi tanımlarını eğer içerik boş ise üçgen bir ok gibi yorumluyor. Bu görselliği kullanarak istediğimiz üçgen oklarımızı elde edebiliriz.
Aşağıdaki gibi bir konuşma balonunu hiç resim kullanmadan sadece CSS kullanarak elde edebiliriz.
Yukarıdaki kodu incelersek;
Boyut tanımı: İlk olarak genişlik ve yükseklik tanımı yapıyoruz. Eğer eşit genişlik ve yükseklikte bir ok olacak ise; Seçilen yöne 0 değeri, seçilen yönün tersine okun yüksekliğini, diğer yönlerede ok genişliğinin yarısı değer veriyoruz. Örneğin aşağı ok yapacak ise 30px 15px 0 15px tanımı yapılır.
Renk tanımı: İstenilen tarafın ters yönüne belirlenen renk tanımı yapılır, diğer köşeler transparent tanımlanır. Örneğin #40DBE5 transparent transparent transparent
Konumu tanımı: Oku yerleştirmek için genelde :before ve :after seçicileri kullanılır. Örnekte görüldüğü gibi :after seçicisi absolute konumlandırma ile sağ /alt köşeye konumlandırılmıştır. Öğenin altına konacak okun alttan değeri kendi yüksekliği kadar eski değeri tanımlanır.
Farklı boyutlarda oklar üretmek mümkün. Değerlerle biraz oynayarak istediğimiz görsellikte sonuçlar elde edebiliriz.
Ara yönlerde ok üretmek de mümkün. Aşağıda sağ üst köşeye tanımlanmış bir ok görülüyor.
Kenar çizgili(border) oklar üretmek
Web sitemizde bazen okları kenar çizgisi ile kullanmak isteyebiliriz. Sadece CSS ile bunu çözmek mümkün. Yukarıdaki örneklerden birisine kenar çizgisi ekleyerek bu durumu göstermeye çalışalım. Mantık aslında aynı, iki ok oluşturup kenar çizgisi olarak kullanacağımız oku kenar çigisi genişliği kadar büyük yapmaktan geçiyor yöntem. Konumlandırırken de bu durumu göz önüne almak gerekiyor.
Yukarıdaki örnekten farklı olarak :before ile kenar çizgisini ekledik. Normal okumuzun genişliği 15px iken buna 1px‘lik kenar çizgisi eklemek için ikinci oluşturduğumuz okumuzu(kenar çigisi) 16px üretiyoruz. Siz eğer farklı kenar çigisi boyutu kullanacak iseniz ona göre genişliği belirlemelisiniz.
konmulandırma yaparkende 1px‘lik oynamalar yaparak sonuca ulaşıyoruz.
CSS ile ok oluşturuken yararlı olacak bazı ipuçları
1 - Oluşturduğumzu okun tıklamasını engellemek için
CSS’in güçlenmesi ile görsel bir çok işimizi kod yazarak halledebilmek bizim için büyük nimet. Bu nimetlerden yararlanmakta fayda var. Bir elemente bu şartlarda iki ok(:before ve :after ile) ekleme imkanımız olduğu unutulmamalıdır.
Sadece üçgen ok değil farklı şekillerde elde etmek mümkün bu yöntem ile.
